- 100 lat Archiwum

W ramach akcji zabezpieczania dokumentacji po dawnych urzędach i instytucjach, Archiwum Państwowe w Piotrkowie w 1919 roku prowadziło korespondencję również z ówczesnymi polskimi władzami wojskowymi. Jeszcze w 1918 r. Piotrków stał się siedzibą władz jednego z Okręgów Wojskowych, którego zadaniem było sformowanie „Piotrkowskiego Pułku Okręgowego” (późniejszego 26 pułku piechoty). W związku z tym na przełomie lat 1918/1919 w mieście okresowo przebywało wielu oficerów i żołnierzy, na potrzeby których zajmowano kolejne budynki.

Zabezpieczające i gromadzące bezcenne świadectwa dziejów regionu Archiwum Państwowe w Piotrkowie pilnie potrzebowało pomieszczeń dla magazynu archiwalnego. Jedną z możliwości było pozyskanie „sali pocerkiewnej” w gmachu piotrkowskiego gimnazjum.

To właśnie „okazyą lotniczą” wyznaczony na asystenta archiwalnego dr Adam F. Próchnik informował swego nowego przełożonego Wacława G. Studnickiego – kierownika archiwum, o powodach swej absencji. Wynikała ona z faktu, iż dr. Próchnik przebywał w początku 1919 r. w oblężonym Lwowie, przez co termin objęcia przez niego obowiązków archiwisty przeciągał się. List datowany na 17 marca 1919 r. w ciekawy sposób wpisuje się zatem zarówno w dzieje naszego archiwum, biografię dr. Adama F. Próchnika, a także… stanowi archiwalny wątek w dziejach polskiej awiacji.

Prowadzona w początku 1919 r. za pośrednictwem regionalnej prasy akcja informacyjna, miała na celu nie tylko poinformować społeczeństwo o działaniu jedynego wówczas archiwum państwowego w tej części kraju. Celem tej kampanii medialnej było przede wszystkim wsparcie akcji zabezpieczania dokumentacji pozostałej po rosyjskich władzach zaborczych, a następnie po administracji okupacyjnej z lat 1914-1918. M.in. dzięki tego typu inicjatywom uratowano od zniszczenie wiele cennych dokumentów, które do dziś cieszą się zainteresowaniem naukowców i pasjonatów historii.

Zachowany do dziś w zasobie Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim projekt budżetu dotyczy planów finansowych na ostatnie miesiące 1918 r. – tj. od dnia 1 września do 31 grudnia. Prawdopodobnie autorem projektu budżetu był „archiwista objazdowy” dr Wincenty F. Łopaciński, co wywnioskować można po charakterze pisma. Opracowany na podstawie obserwacji dr. Łopacińskiego kosztorys funkcjonowania organizowanego w tym czasie archiwum zachował się do dnia dzisiejszego, będąc jednym z ciekawszych źródeł dotyczących początków APPT.

Byli to eksperci przemierzający tereny podległe Radzie Regencyjnej jeszcze przed 11 listopada 1918 r. w celu ustalenia miejsca przechowywania, ilości i stanu fizycznego dokumentacji mającej stanowić zasób archiwów państwowych.