Epistolografia… „starożytny” komunikator

• 
• 

12 października 2021

W świecie Internetu i niezliczonej liczby cyfrowych komunikatorów i mediów społecznościowych, nawet wiadomość e-mail lub SMS/MMS wydaje się nam już elementem tradycyjnym, zwyczajowym, nie będącym niczym wyjątkowym. A jak wyglądała komunikacja bez smartfona, tabletu lub laptopa? Odpowiedź kryje się w znaczeniu słowa epistolografia.

Nawiązując do definicji słownikowych, epistolografia to sztuka poprawnego pisania i odczytywania listów. Najogólniej rzecz ujmując, kiedy tylko człowiek zaczął wykorzystywać pismo do komunikacji – przekazywania prywatnych lub urzędowych informacji – niemal od razu zaczęto tą umiejętność „porządkować”. Kolejne epoki historyczne cechowały się nie tylko specyficznymi materiałami pisarskimi, lecz również zasadami układu tekstu, tytulatury adresatów, różnego rodzaju form grzecznościowych i innych cech listu – dzięki któremu był on eleganckim i profesjonalnie sporządzonym komunikatem. Dziś formy te są cennym źródłem o kulturze dawnych dziejów, zaś kaligraficzne pismo autorów listów często samo w sobie budzi szacunek i zadumę.

Pojawienie się karty pocztowej, początkowo jako sformalizowanego blankietu np. wojskowej poczty polowej (tzw. „feldpost”), następnie zaś jako widokówki – z naszej perspektywy wygląda na pierwsze MMS-y. Oprócz treści przekazywanej pisemnie informacji, zawierały grafiki ukazujące miejsca i ludzi, dzięki czemu są one również źródłem historycznym dotyczącym np. przemian krajobrazu historycznego, czy mody.

Różnego rodzaju przykłady korespondencji pisanej odręcznie – listy, karty pocztowe, widokówki – często zalegają w naszych domowych szufladach… to znaczy w archiwach rodzinnych! Tak. Te często niedocenianie materiały, stanowią cenne źródła historyczne, ukazujące dzieje naszych przodków – zmienne koleje losu, rozterki miłosne, potrzeby życiowe. Innymi słowy, wszystko to, co historie nam najbliższe – bo własne – czyni jeszcze bardziej wyjątkowymi.

Z okazji Międzynarodowego Tygodnia Pisania Listów A.D. 2021 – zachęcając do tradycyjnego, odręcznego pisania listów – prezentujemy kilka ciekawych przykładów dawnej korespondencji z zasobu Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim.

List Piotra Gołembowskiego do gen. Jana Henryka Dąbrowskiego w sprawie regulacji wypłat żołdu, 1815 r.

 

Pocztówka z Piotrkowa, przełom XIX i XX wieku.

 

Karta pocztowa z orzełkiem Legionów Polskich - I wojna światowa.

 

Koperty listowe ze stemplami austro-węgierskiej cenzury wojskowej (wywiadu wojskowego), okres I wojny światowej.

 

List polecający młodego badacza, skierowany przez prof. Marcelego Handelsmana do archiwisty Adolfa E. Mysłowskiego, 1922 r.

 

Korespondencja z niemieckiego obozu jenieckiego (Stalagu) polskiego marynarza - mata Mariana Michalika, 1940 r.

 

Karta pocztowa wysłana z radzieckiego obozu dla polskich jeńców wojennych w Ostaszkowie (placówka jeniecka związana bezpośrednio ze Zbrodnią Katyńską), wysłana przez piotrkowskiego policjanta Jana Kędzierskiego, 1939 r.

 

Korespondencja kpt. Ryszarda Bajzerta, polskiego oficera z 2 Dywizji Strzelców Pieszych, internowanego po upadku Francji na terenie Szwajcarii, okres II wojny światowej.