Pociągiem przez Piotrków i historię…
25 sierpnia 2016
Zasób Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim skrywa wiele cennych materiałów archiwalnych, dotyczących szeroko pojętych dziejów naszego regionu. Tak jak zróżnicowana jest postać fizyczna archiwaliów, tak i wielowątkowa jest ich treść. Za pośrednictwem niniejszej wystawy pragniemy ukazać przykłady źródeł archiwalnych, dotyczących historii kolejnictwa w Piotrkowie i jego okolicach. Dobór tematyki naszej prezentacji związany jest również z przypadającą w tym roku 170. rocznicą pierwszego przejazdu pociągu przez Piotrków, co miało miejsce w dniu 2 września 1846 r.
O ile data ta wiąże się z dziejami „wielkiej” linii Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, o tyle nie można zapomnieć również o kolejkach wąskotorowych, istniejących na przestrzeni dziejów na terenie powiatu piotrkowskiego, czy też przykładach kolejowej architektury. Na szeroko rozumiane dzieje i oblicza kolejnictwa składają się jednak nie tylko kilometry linii kolejowych, lecz również koleje losów osób związanych z omawianymi zagadnieniami.
Plan gruntów Polskich Kolei Państwowych, 1933 r.
Naszą ekspozycję otwierają trzy ilustracje zaczerpnięte z planu gruntów kolei państwowych z 1933 r. Składający się z kilku arkuszy, liczący wiele metrów plan linii kolejowej, pochodzi z zespołu o nazwie „Hipoteka Powiatu Piotrkowskiego”. Oprócz barwnych wykresów zawiera on również dokładne zestawienia tabelaryczne, dotyczące gruntów znajdujących się w sąsiedztwie torów kolejowych. Pozostając przy planach, warto przywołać również szkic projektowy planowanej w latach I wojny światowej kolejki wąskotorowej Piotrków – Wieruszów. Planów tych niestety nie udało się zrealizować.
Szkic planu budowy kolejki Piotrków-Wieruszów
Bilet na przejazd bezpłatny kolejką wąskotorową Piotrków-Sulejów, 1927 r.
Letni rozkład jazdy kolejki sulejowskiej, 1908 r.
Tym tropem docieramy do dziejów piotrkowskich wąskotorówek, których najsłynniejszym przykładem był Droga Żelazna Wąskotorowa Piotrków – Sulejów. O jej historii świadczyć mogą zaczerpnięte z zasobu naszego archiwum materiały, takie jak choćby bilet kolejowy z 1927 r., czy też letni rozkład jazdy kolejki z 1908 r. Zagadnienia techniczne i organizacyjne słynnej w naszym regionie wąskotorówki ukazują dokumenty dotyczące jej budowy i dochodowości, taboru, czy regulacji cen przejazdu. Nie brak także zdjęć, ilustrujących tragiczny epizod z dziejów sulejowskiej kolejki – zniszczeń wojennych z 1914 r. Na potwierdzenie faktu, iż w naszym regionie funkcjonowało więcej podobnych instalacji wąskotorowych, prezentujemy również odpis pisma z 1919 r. mówiący o wykorzystywaniu do budowy lokalnych dróg wąskotorowej kolejki do robót ziemnych.
Opis i obliczenie dochodowości kolejki sulejowskiej
Pismo w sprawie zestawów kołowych dla wagonów kolejki sulejowskiej, 1910 r.
Ogłoszenie o wysokości opłat obowiązujących na kolejce sulejowskiej, 1908 r.
Zniszczenia wojenne torów kolejki sulejowskiej, 1914 r.
Pismo w sprawie wąskotorowej kolejki do robót ziemnych w powiecie piotrkowskim, 1919 r.
Cóż jednak działo się na piotrkowskiej stacji „wiedenki” w odległych czasach? Oprócz ruchu pasażerskiego i towarowego, piotrkowski dworzec kolejowy był świadkiem przejazdu m.in. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Stanisława Wojciechowskiego, czy też króla rumuńskiego. Tajniki zabezpieczenia przejazdów dostojnych pasażerów w 1923 r. ukazują dwa prezentowane dokumenty z epoki. Inne nietypowe zajście na terenie piotrkowskiego dworca kolejowego przybliża miłośnikowi historii zapisanej w materiałach archiwalnych interpelacja poselska z 1920 r. w sprawie nadgorliwości straży kolejowej wobec przedstawiciela polskiego parlamentu. O tym zaś, jak zabudowania kolejowe wkomponowały się w krajobraz Piotrkowa, świadczą fotografie wykonane w drugiej połowie XX wieku. Zobaczyć na nich można zarówno zabytkową bryłę piotrkowskiego dworca, widok przejazdu kolejowego przez ul. J. Słowackiego z motywem charakterystycznej kładki dla pieszych, czy też jeden z ważniejszych symboli piotrkowskiego kolejnictwa – tzw. „Pekin”, czyli powstały w okresie międzywojennym budynek mieszkalny piotrkowskich pracowników kolei.
Telefonogram w sprawie przejazdu Prezydenta RP przez Piotrków, 1923 r.
Pismo w sprawie przejazdu przez Piotrków pociągu monarchy rumuńskiego, 1923 r.
Interpelacja poselska w sprawie funkcjonowania piotrkowskiej straży kolejowej, 1920 r.
Krótka przejażdżka „historycznym pociągiem” naszej wystawy nie oznacza kresu podróży. Magii i tajników dziejów piotrkowskiego kolejnictwa poszukiwać można na co dzień, przemierzając ulice Piotrkowa w poszukiwaniu pamiątek przeszłości. Ukazane na niniejszej wystawie przykłady materiałów archiwalnych mają za zadanie zachęcić szerokie grono miłośników historii do samodzielnych poszukiwań, także tych archiwalnych. Możliwe, że również w domowych zbiorach piotrkowian – w archiwach rodzinnych – odnaleźć można szereg cennych pamiątek dotyczących omawianych zagadnień.
Fotografia piotrkowskiego dworca kolejowego
Fotografia przejazdu kolejowego w okolicach dworca w Piotrkowie
Piotrkowski „Pekin”
Nawiązując po raz kolejny do wspomnianej już, 170. rocznicy pierwszego przejazdu pociągu przez Piotrków, śpieszymy z informacją o „Piotrkowskim Ekspresie Żelaznym”. W ramach jednego z naszych archiwalnych projektów edukacyjnych, realizowanych przy wsparciu Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych w Warszawie przygotowujemy dla Państwa jednodniową gazetę okolicznościową pod tym właśnie tytułem. Na jej łamach oprócz szeregu ciekawych ilustracji zamieszczone będą również artykuły omawiające zagadnienia poruszane w ramach niniejszej wystawy, jak i wiele innych. Projekt współrealizowany jest z Europejskim Stowarzyszeniem Miłośników Modelarstwa Kolejowego w Piotrkowie Trybunalskim oraz przy współpracy z partnerami – Stacją Muzeum w Warszawie, Skansenem Rzeki Pilicy (Filią MCK) w Tomaszowie Mazowieckim oraz Muzeum w Piotrkowie Trybunalskim. Bezpłatny kolportaż gazety, wraz z szeregiem innych atrakcji odbędzie się w dniu 2 września 2016 r. w nastrojowych wnętrzach piotrkowskiego dworca kolejowego. Serdecznie zapraszamy – już niebawem kolejne informacje o zbliżającej się szybkimi krokami imprezie.
Rozwiń Metryka
Podmiot udostępniający informację: | |
---|---|
Data utworzenia: | 2016-08-25 |
Data publikacji: | 2016-08-25 |
Osoba sporządzająca dokument: | |
Osoba wprowadzająca dokument: | Aleksy Piasta |
Liczba odwiedzin: | 10464 |