Pociągiem przez Piotrków i historię…

  • Drukuj zawartość bieżącej strony
  • Zapisz tekst bieżącej strony do PDF

25 sierpnia 2016

Zasób Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim skrywa wiele cennych materiałów archiwalnych, dotyczących szeroko pojętych dziejów naszego regionu. Tak jak zróżnicowana jest postać fizyczna archiwaliów, tak i wielowątkowa jest ich treść. Za pośrednictwem niniejszej wystawy pragniemy ukazać przykłady źródeł archiwalnych, dotyczących historii kolejnictwa w Piotrkowie i jego okolicach. Dobór tematyki naszej prezentacji związany jest również z przypadającą w tym roku 170. rocznicą pierwszego przejazdu pociągu przez Piotrków, co miało miejsce w dniu 2 września 1846 r.

O ile data ta wiąże się z dziejami „wielkiej” linii Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, o tyle nie można zapomnieć również o kolejkach wąskotorowych, istniejących na przestrzeni dziejów na terenie powiatu piotrkowskiego, czy też przykładach kolejowej architektury. Na szeroko rozumiane dzieje i oblicza kolejnictwa składają się jednak nie tylko kilometry linii kolejowych, lecz również koleje losów osób związanych z omawianymi zagadnieniami.

 

Plan gruntów Polskich Kolei Państwowych, 1933 r.

Plan gruntów Polskich Kolei Państwowych, 1933 r. Plan gruntów Polskich Kolei Państwowych, 1933 r.
Plan gruntów Polskich Kolei Państwowych, 1933 r.

Naszą ekspozycję otwierają trzy ilustracje zaczerpnięte z planu gruntów kolei państwowych z 1933 r. Składający się z kilku arkuszy, liczący wiele metrów plan linii kolejowej, pochodzi z zespołu o nazwie „Hipoteka Powiatu Piotrkowskiego”. Oprócz barwnych wykresów zawiera on również dokładne zestawienia tabelaryczne, dotyczące gruntów znajdujących się w sąsiedztwie torów kolejowych. Pozostając przy planach, warto przywołać również szkic projektowy planowanej w latach I wojny światowej kolejki wąskotorowej Piotrków – Wieruszów. Planów tych niestety nie udało się zrealizować.

 

Szkic planu budowy kolejki Piotrków-Wieruszów

Szkic planu budowy kolejki Piotrków-Wieruszów

Bilet na przejazd bezpłatny kolejką wąskotorową Piotrków-Sulejów, 1927 r.

Bilet na przejazd bezpłatny kolejką wąskotorową Piotrków-Sulejów, 1927 r.

Letni rozkład jazdy kolejki sulejowskiej, 1908 r.

Letni rozkład jazdy kolejki sulejowskiej, 1908 r.

 

Tym tropem docieramy do dziejów piotrkowskich wąskotorówek, których najsłynniejszym przykładem był Droga Żelazna Wąskotorowa Piotrków – Sulejów. O jej historii świadczyć mogą zaczerpnięte z zasobu naszego archiwum materiały, takie jak choćby bilet kolejowy z 1927 r., czy też letni rozkład jazdy kolejki z 1908 r. Zagadnienia techniczne i organizacyjne słynnej w naszym regionie wąskotorówki ukazują dokumenty dotyczące jej budowy i dochodowości, taboru, czy regulacji cen przejazdu. Nie brak także zdjęć, ilustrujących tragiczny epizod z dziejów sulejowskiej kolejki – zniszczeń wojennych z 1914 r. Na potwierdzenie faktu, iż w naszym regionie funkcjonowało więcej podobnych instalacji wąskotorowych, prezentujemy również odpis pisma z 1919 r. mówiący o wykorzystywaniu do budowy lokalnych dróg wąskotorowej kolejki do robót ziemnych.

 

Opis i obliczenie dochodowości kolejki sulejowskiej

Opis i obliczenie dochodowości kolejki sulejowskiej

Opis i obliczenie dochodowości kolejki sulejowskiej

Pismo w sprawie zestawów kołowych dla wagonów kolejki sulejowskiej, 1910 r.

Pismo w sprawie zestawów kołowych dla wagonów kolejki sulejowskiej, 1910 r.

Ogłoszenie o wysokości opłat obowiązujących na kolejce sulejowskiej, 1908 r.

Ogłoszenie o wysokości opłat obowiązujących na kolejce sulejowskiej, 1908 r.

Zniszczenia wojenne torów kolejki sulejowskiej, 1914 r.

Zniszczenia wojenne torów kolejki sulejowskiej, 1914 r.

Zniszczenia wojenne torów kolejki sulejowskiej, 1914 r.

Pismo w sprawie wąskotorowej kolejki do robót ziemnych w powiecie piotrkowskim, 1919 r.

Pismo w sprawie wąskotorowej kolejki do robót ziemnych w powiecie piotrkowskim, 1919 r.

 

Cóż jednak działo się na piotrkowskiej stacji „wiedenki” w odległych czasach? Oprócz ruchu pasażerskiego i towarowego, piotrkowski dworzec kolejowy był świadkiem przejazdu m.in. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Stanisława Wojciechowskiego, czy też króla rumuńskiego. Tajniki zabezpieczenia przejazdów dostojnych pasażerów w 1923 r. ukazują dwa prezentowane dokumenty z epoki. Inne nietypowe zajście na terenie piotrkowskiego dworca kolejowego przybliża miłośnikowi historii zapisanej w materiałach archiwalnych interpelacja poselska z 1920 r. w sprawie nadgorliwości straży kolejowej wobec przedstawiciela polskiego parlamentu. O tym zaś, jak zabudowania kolejowe wkomponowały się w krajobraz Piotrkowa, świadczą fotografie wykonane w drugiej połowie XX wieku. Zobaczyć na nich można zarówno zabytkową bryłę piotrkowskiego dworca, widok przejazdu kolejowego przez ul. J. Słowackiego z motywem charakterystycznej kładki dla pieszych, czy też jeden z ważniejszych symboli piotrkowskiego kolejnictwa – tzw. „Pekin”, czyli powstały w okresie międzywojennym budynek mieszkalny piotrkowskich pracowników kolei.

 

Telefonogram w sprawie przejazdu Prezydenta RP przez Piotrków, 1923 r.

Telefonogram w sprawie przejazdu Prezydenta RP przez Piotrków, 1923 r.

Pismo w sprawie przejazdu przez Piotrków pociągu monarchy rumuńskiego, 1923 r.

Pismo w sprawie przejazdu przez Piotrków pociągu monarchy rumuńskiego, 1923 r.

Interpelacja poselska w sprawie funkcjonowania piotrkowskiej straży kolejowej, 1920 r.

Interpelacja poselska w sprawie funkcjonowania piotrkowskiej straży kolejowej, 1920 r.

 

Krótka przejażdżka „historycznym pociągiem” naszej wystawy nie oznacza kresu podróży. Magii i tajników dziejów piotrkowskiego kolejnictwa poszukiwać można na co dzień, przemierzając ulice Piotrkowa w poszukiwaniu pamiątek przeszłości. Ukazane na niniejszej wystawie przykłady materiałów archiwalnych mają za zadanie zachęcić szerokie grono miłośników historii do samodzielnych poszukiwań, także tych archiwalnych. Możliwe, że również w domowych zbiorach piotrkowian – w archiwach rodzinnych – odnaleźć można szereg cennych pamiątek dotyczących omawianych zagadnień.

 

Fotografia piotrkowskiego dworca kolejowego

Fotografia piotrkowskiego dworca kolejowego

Fotografia piotrkowskiego dworca kolejowego

Fotografia piotrkowskiego dworca kolejowego

 

Fotografia przejazdu kolejowego w okolicach dworca w Piotrkowie

Fotografia przejazdu kolejowego w okolicach dworca w Piotrkowie

 

Piotrkowski „Pekin”

Piotrkowski „Pekin”

Piotrkowski „Pekin”

 

Nawiązując po raz kolejny do wspomnianej już, 170. rocznicy pierwszego przejazdu pociągu przez Piotrków, śpieszymy z informacją o „Piotrkowskim Ekspresie Żelaznym”. W ramach jednego z naszych archiwalnych projektów edukacyjnych, realizowanych przy wsparciu Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych w Warszawie przygotowujemy dla Państwa jednodniową gazetę okolicznościową pod tym właśnie tytułem. Na jej łamach oprócz szeregu ciekawych ilustracji zamieszczone będą również artykuły omawiające zagadnienia poruszane w ramach niniejszej wystawy, jak i wiele innych. Projekt współrealizowany jest z Europejskim Stowarzyszeniem Miłośników Modelarstwa Kolejowego w Piotrkowie Trybunalskim oraz przy współpracy z partnerami – Stacją Muzeum w Warszawie, Skansenem Rzeki Pilicy (Filią MCK) w Tomaszowie Mazowieckim oraz Muzeum w Piotrkowie Trybunalskim. Bezpłatny kolportaż gazety, wraz z szeregiem innych atrakcji odbędzie się w dniu 2 września 2016 r. w nastrojowych wnętrzach piotrkowskiego dworca kolejowego. Serdecznie zapraszamy – już niebawem kolejne informacje o zbliżającej się szybkimi krokami imprezie.

 

Piotrkowski Ekspres Żelazny

Rozwiń Metryka

Podmiot udostępniający informację:
Data utworzenia:2016-08-25
Data publikacji:2016-08-25
Osoba sporządzająca dokument:
Osoba wprowadzająca dokument:Aleksy Piasta
Liczba odwiedzin:10464